زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر (مازندرانی)





« دليل تحرير الوسيلة: الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر» اثر آية الله شيخ علی اکبر سیفی مازندرانی ، شرح و توضيح اجمالى بر مباحث و مسايل مطرح شده در باره كتاب امر به معروف و نهی از منکر از كتاب تحریر الوسیله امام خمینی است.


۱ - انگيزه تأليف



هدف نويسنده تبيين مباحث مبهم و مجمل تحریر الوسیله و شناسايى ادله فقهى هر يك از مسائل آن است.
[۱] دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، على اكبر سيفى، ج۱، ص ۱ .


۲ - ساختار



به صورت استدلالى در ذيل متن به شرح ادله و اقوال و مبانى فقهى مسايل پرداخته شده و ابعاد موضوعات تبيين شده است.

۳ - گزارش محتوا



در تحرير الوسيله امر به معروف و نهی از منکر در يك باب و كتاب مستقل آمده و بر خلاف كتب استدلالى كهن‌تر كه آن را در ذيل كتاب الجهاد طرح مى‌كردند، امام خمینی مبحث نظارت اجتماعى را مهم دانسته و فروعات آن را بررسى كرده است.
اين فريضه در لسان روايات و آيات از مهم‌ترين واجبات اسلامى است. چند روايت از كتب حديثى نقل شده و بر مبناى آيات و روايات هشدارهاى مبنى بر پى‌آمدهاى منفى ترك اين فريضه داده شده و دنيا طلبى مانع اصلى آن معرفى گرديده است. عذاب دنيوى یهود به دليل ترك اين فریضه بوده است.
نويسنده، معتقد است مهم‌ترين هدف قيام حسينى قیام براى انجام اين فريضه و اصلاح امت اسلامى بوده است. وى سپس به تشريح مسايل متن تحرير در باره تقسيم و تعريف امر به معروف پرداخته و به اين نتيجه رسيده كه مرجع تشخيص مفهوم معروف در خطابات شرعى، عرف است چون آنچه متعلق امر و نهى شارع قرار مى‌گيرد همان چيزى است كه در عرف واقعيت دارد و قابل تشخيص است سپس از مفاهيمى كه توسط شارع مقيد و مشروط شده و رابطه موضوع عرفى با موضوع شرعى و تطبيق آن بر بحث امر به معروف و نهى از منكر تبيين شده و به تفصيل با مبحث حسن و قبح عقلى مرتبط شده و در تعريف منكر هم اين بررسى صورت گرفته كه تتبع استعمالات قرآنى لفظ منكر مشخص مى‌كند كه اين مفهوم به هر فعل قبيح و زشتى قابل اطلاق است.
در تقسيم بندى امر به معروف به واجب و مندوب سه قول شناسايى شده كه در ميان فقها در رابطه با پذيرش و رد تقسيم يا تفصيل ميان اقسام آن وجود دارد.
در استدلال به وجوب کفایی امر به معروف، به آيات صريح و روايات متواتر تمسك شده است.
شیخ طوسی در اثبات وجوب اين فريضه، به قاعده عقلى لطف استدلال كرده و بر استدلال او توسط ابن ادریس حلی دو اشكال وارد شده و نحوه استدلال طوسى و توضيح اشكالات ابن ادريس و اقوال ديگر فقيهان و تمسك به اجماع بر وجوب از سوى صاحب سرائر و استدلال به آيات و روايات از مباحث مطرح شده است. مبحث بعدى به ادله فقهى و مبانى وجوب كفايى امر به معروف و نهى از منكر و بررسى مفهوم من تبعيضيه در آيه و لتكن منكم امه... اختصاص يافته و از طريق اين تحليل‌هاى ادبى، پايه استدلال فقهى براى اثبات وجوب كفايى طرح شده است.
در اين زمينه آراى صاحب كشاف و ابن هشام در مغنی اللبیب به عنوان شاهد آورده شده است.
به روايت معتبر مسعده بن صدقه در الكافى کلینی هم استدلال شده و در باره سند آن هم بحث شده است. دليل نهايى وجوب كفايى اين فريضه، سيره مستمر متشرعه است كه مورد استدلال صاحب جواهر قرار گرفته و از آن دفاع كرده است.
مبحث بعدى به دلايل، مبانى و اقوال مربوط به وجوب عینی امر به معروف و نهى از منكر اختصاص دارد. فقهاى متعددى به اين نظريه قائلند از جمله شيخ طوسى به آيه و لتكن منكم امه يأمرون بالمعروف... استناد كرده اما نويسنده اين استدلال را رد كرده است. فروعات زيادى راجع به شرايط و مسايل امر به معروف مانند شرط احتمال تأثير، شرط استمرار بر معصيت، شرط عدم مفسده در انکار و شرط تنجز معروف و منكر و پشتوانه فقهى هر كدام از اين شرطها ارائه شده است.
مفهوم و تحقق اين شرايط نيز به همان معناى عرفى آن مى‌باشد اگر چه جنبه روانى و شخصى دارد و هر فرد بايد خود تشخيص دهد كه شرايط مهيا شده يا نه. اما شرايط مانند قيود و تعاريف نزد عرف معيارهاى مشخصى دارند و بايد بر اساس آن معيارها به تحقيق و جستجوى شرايط پرداخت.
مبحث پايانى اين كتاب به مراتب امر به معروف و نهى از منكر، از قبيل امر و نهى زبانى و انكار با قدرت و اقدام اختصاص يافته، سپس چند فرع فقهى بررسى گرديده است.
[۱۱] دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، على اكبر سيفى، ج۱، ص ۴ .


۴ - پانویس


 
۱. دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، على اكبر سيفى، ج۱، ص ۱ .
۲. بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۱۰۰، ص۷۹.    
۳. بحار الانوار، علامه مجلسی، ج۱۰۰، ص۷۹.    
۴. وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج۱۶، ص۱۳۰.    
۵. قرآن کریم، سوره آل عمران، آیه۱۰۴.    
۶. الاقتصاد، شیخ طوسی، ج۱، ص ۱۴۷.    
۷. السرائر، ابن ادریس حلی، ج۲، ص ۲۱- ۲۲.    
۸. مغنی اللبیب، ابن هشام، ج۲، ص۳۶۴.    
۹. الکافی، شیخ کلینی، ج۵، ص ۵۹.    
۱۰. الاقتصاد، شیخ طوسی، ج۱، ص ۱۴۷.    
۱۱. دلیل تحریر الوسیلة - الامر بالمعروف و النهی عن المنکر، على اكبر سيفى، ج۱، ص ۴ .


۵ - منبع



نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.